Plućna tromboembolija je vaskularno oboljenje koje nastaje kao komplikacija venske tromboze (zapaljenje vena uzrokovano ugruškom krvi)) i otkidanja tromba (ugruška) koji nošen cirkulacijom dospeva u pluća. Od veličine i broja okludiranih (začepljenih) plućnih arterija, odnosno od masivnosti plućne embolije zavisi i klinička slika. Kod masivnih plućnih embolija (kada je začepljeno više od 50% cirkulacije) razvija se tipična klinička slika sa karakterističnim simptomima: otežano disanje, bol u grudima u vidu probadanja ili opresije, nadražajni kašalj sa hemoptizijama (iskašljavanjem krvi), lupanje srca, strah od bliske smrti i karakteristični znaci stanja šoka (pad krvnog pritiska, ubrzan i jedva opipljiv puls uz cijanozu - plavetnilo usnica i orošenost hladnim znojem). Kod nemasivnih plućnih embolija klinička slika može biti znatno blaža, uz prisustvo samo ponekog od nabrojanih simptoma i znakova, a bolesnici su hemodinamski stabilni.
Ishodište tromba najčešće je iz tromboziranih dubokih vena donjih ekstremiteta natkolenice i potkolenice, površnih vena, vena male karlice, donje šuplje vene, šupljina desnog srca, a ređe i vena gornjih ekstremiteta.

Rizični faktori za razvoj venske tromboze i plućne embolije jesu: traume, prelomi, naročito velikih kostiju donjih ekstremiteta, ortopedske operacije (naročito kuka i kolena), velike abdominalne, ginekološke, grudne, operacije vena, kardiovaskularna oboljenja praćena kardijalnom dekompenzacijom i aritmijama, septična stanja, maligna oboljenja (naročito karcinom pankreasa, gastrointestinalnog trakta, dojke, prostate, bronha), autoimuna oboljenja, abortus, porođaj, dugotrajna imobilizacija, gojaznost, upotreba hormonskih kontraceptivnih sredstava. Kod nekih ljudi prisutna je trombofilija, odnosno sklonost ka trombozi uzrokovana urođenim deficitom nekog od prirodnih inhibitora koagulacije.

Dijagnoza se postavlja na osnovu RTG pregleda pluća, gasnih analiza, EKG, ehokardiografije, koagulacionog statusa, enzimskog i biohemijskog statusa, a potvrđuje sa CTPA-kompjuterizovanom plućnom angiografijom i perfuzionom scintigrafijom pluća.

Uporedo sa dijagnostikom plućne embolije nastoji se utvrditi odakle je krenuo ugrušak, odnosno radi se ultrazvučni pregled vena donjih ekstremiteta. Potom, ako se utvrdi mesto ugruška, u konsultaciji sa vaskularnim hirurgom odlučuje se o potrebi vaskularne operacije ili o ugradnji vena kava filtera.

Nakon što se osnovnim dijagnostičkim testovima potvrdi klinička sumnja na plućnu emboliju, odmah se započinje sa terapijom koja zavisi od masivnosti plućne embolije. Masivna plućna embolija leči se fibrinolitičkom terapijom, uz monitorisanje pacijenta u Intenzivnoj jedinici, a nemasivna plućna embolija leči se antikoagulantnom terapijom, u početku preko infuzije, a nakon stabilizacije stanja u vidu tableta (farin, sintrom, sinkumar, markumar). Kada se postigne zadovoljavajući terapijski efekat, bolesnik se otpušta kući, uz obaveznu kontrolu u Ambulanti za prevenciju tromboze. Prva kontrola sledi sedam do deset dana nakon otpusta i tokom prvog meseca, a kasnije, kada je terapija dobro regulisana, jednom mesečno.

Saveti lekara

U slučaju pojave spontanih hematoma (modrica) po koži, krvi u mokraći ili stolici, krvarenja iz nosa ili iskašljavanja krvi, antikoagulantnu terapiju treba odmah prekinuti i javiti se u ambulantu radi kontrole protrombinskog vremena, kada će se na osnovu stepena predoziranosti lekom primeniti i odgovarajući postupak.

Bolesnik treba da zna da svako menjanje antikoagulantnog leka može izazvati promenu protrombinskog vremena te ga tada treba češće kontrolisati. Neki lekovi, ako se daju zajedno sa antikoagulantnim, mogu da pojačaju ili umanje njihov efekat pa svako njihovo uključenje u terapiju ili isključenje iz nje zahteva češću kontrolu protrombinskog vremena. Bolesnicima se savetuje da od analgetika ne uzimaju preparate acetilsalicilne kiseline (aspirin, andol) i nesteroidne antireumatike (brufen) jer mogu pojačati efekat antikoagulantne tarapije i izazvati krvarenje. U slučaju potrebe za analgeticima, preporučuju se panadon, febricet, baralgin, analgin, trodon.

U ishrani se ne preporučuje obilno unošenje kupusa, kelja, spanaća, zelene salate, brokolija pošto sadrže velike količine vitamina K, već se savetuje da unošenje lisnatog zelenog povrća bude ravnomerno tokom cele godine. Takođe, treba izbegavati masnu hranu.

U slučaju potrebe za hirurškom intervencijom ili ekstrakcijom (vađenje) zuba, bolesnik treba da se javi u našu ambulantu radi dogovora o obustavi antikoagulantne terapije.

Pomenuta terapija varira od tri do l2 meseci, ili je i duža, a ako su riziko faktori za razvoj tromboze stalno prisutni, može biti doživotna.

Uporedo sa terapijom tromboembolije, treba lečiti i osnovno oboljenje (kardiovaskularno, maligno, ginekološko, autoimuno i dr.), koje je favorizovalo razvoj tromboze. U slučaju prisutne flebotromboze (upale vena), primenjuje se i lokalni tretman gelom hepatrombin, elevacija ekstremiteta (stavljanje ruke ili noge u povišen položaj) i elastična bandaža (stavljanje elastičnog zavoja) pri hodu, uz obaveznu kontrolu kod vaskularnog hirurga.

Bolesnici nakon preležane plućne embolije i dok je prisutna venska tromboza (zapaljenje vena uzrokovano ugruškom), nisu sposobni za poslove vezane za teže fizičko naprezanje, dugo, neprekidno stajanje i sedenje.